De termen hooggevoelig en hoogsensitief worden heel vaak door elkaar gebruikt, alsof het synoniemen zijn. Dat is niet zo! Weet jij wat het belangrijke verschil is? Nee? Dan ben je niet alleen. Ik vernam het zelf pas begin 2016 in de opleiding ‘HSP voor Professionals’ bij Prof. Elke Van Hoof. Graag deel ik deze info om misverstanden uit de wereld te helpen.
Wat is hooggevoelig?
Hooggevoeligheid is een (over-)emotionele reactie. Het is een soort alarm van het zenuwstelsel dat het even te veel geweest is. Als de stress zich opstapelt kan iedereen emotioneler reageren. Je kan niets meer verdragen. Je weent om het minste of irriteert je aan alles en iedereen. Je hebt meer angsten dan vroeger. Dit zien we vaak bij mensen voor én tijdens burn-out. Burn-out is het resultaat van jarenlange chronische stress. En die stress kan leiden tot hooggevoelige reacties.
Hooggevoeligheid komt ook voor bij bepaalde psychische aandoeningen of pathologieën zoals autisme, borderline, AD(H)D, psychopaten, schizofrenie.
Onverwerkte trauma’s zijn eveneens oorzaken van hooggevoeligheid.
Er zijn meer mensen hooggevoelig dan hoogsensitief.
Wat is hoogsensitief (HSP)?
Hoogsensitiviteit is geen aandoening. Het is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk. Bij hoogsensitieve personen (HSP’s) heeft de thalamus, het schakelcentrum van de hersenen, een verlaagde drempel waardoor ze meer prikkels binnen krijgen. HSP’s worden wel eens de kanariepietjes in de mijn genoemd. Ze merken dingen op die minder sensitieve personen ontgaan en hebben tijd nodig om al die info diepgaand te verwerken. Onderzoek toont aan dat 15-20% van de mensen hoogsensitief is. Hoogsensitiviteit is aangeboren, je hebt het voor het leven, net zoals de kleur van je ogen of je huidtype. Je kan niet op een bepaald moment hoogsensitief worden als je het voorheen niet was. Het verdwijnt ook niet. Je kan je wel bewust worden van je hoogsensitiviteit en jouw ‘handleiding’ leren kennen. Als je rekening houdt met jouw hoogsensitieve behoeften, dan hoef je als HSP geen last te hebben van hooggevoelige reacties. Dan wordt je hoogsensitiviteit net een talent en jouw unieke kracht.
Hooggevoelig en/of hoogsensitief: welke combinaties zijn (on)mogelijk?
Alle combinaties zijn mogelijk. Niet elke HSP is hooggevoelig. En hooggevoelige reacties betekenen niet dat je hoogsensitief bent.
- Hoogsensitief en hooggevoelig
HSP’s krijgen meer prikkels binnen. Dit creëert stress. Als ze niet voldoende tijd nemen om die prikkels te verwerken, stapelt de stress zich op. Die stress kan leiden tot hooggevoelige reacties. HSP’s met onverwerkte trauma’s hebben vaak meer last van hooggevoeligheid. - Hoogsensitief en niet hooggevoelig
Wanneer een hoogsensitief persoon eventuele trauma’s verwerkt en goed voor zichzelf zorgt, dan stapelt de stress zich niet op en hoeven er geen hooggevoelige reacties te zijn. - Niet hoogsensitief en hooggevoelig
Mensen zonder aangeboren hoogsensitiviteit kunnen hooggevoelig reageren bij hoge stress of burn-out, na trauma of bij bepaalde psychische aandoeningen. - Niet hoogsensitief en niet hooggevoelig
80-85% van de mensen is niet hoogsensitief. Als ze geen psychische aandoening hebben, geen trauma’s meegemaakt hebben of hun trauma’s verwerkt hebben en stress onder controle houden, dan reageren ze niet hooggevoelig.
Niet alleen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid worden vaak over dezelfde kam geschoren. Ook al is hoogsensitiviteit geen stoornis die gediagnosticeerd moet worden, toch zijn er nogal wat kenmerken van HSP die overlappen met een aantal ontwikkelings- en persoonlijkheidsstoornissen. De belangrijkste zijn autisme, AD(H)D en borderline. Autisme en borderline kunnen niet samengaan met hoogsensitiviteit. AD(H)D en HSP kunnen wel samen voorkomen maar dat hoeft niet: er zijn zeker HSP’s zonder AD(H)D en mensen met AD(H)D die niet HSP zijn. Meer info over de overeenkomsten en verschillen lees je in het boek ‘Hoogsensitief’ van Prof. Elke Van Hoof.
HSP en/of trauma. Hooggevoeligheid kan het gevolg zijn van HSP of trauma. Het is vaak niet makkelijk de echte oorzaak te vinden. Toch is dit heel belangrijk om de juiste aanpak te bepalen. Dit wordt nog bemoeilijkt wanneer HSP’s trauma’s meegemaakt hebben, bv gepest zijn. Door hun hoogsensitiviteit kunnen gebeurtenissen sneller als een trauma ervaren worden. Psychologen, therapeuten en coaches die opgeleid zijn door Elke Van Hoof – waaronder ikzelf – kennen methodes om dit onderscheid te maken.
Vanwaar de verwarring tussen hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit?
Sterke emotionele reacties zijn makkelijk waarneembaar. Het is veel moeilijker om te weten of dit door een eerder trauma is of door aangeboren hoogsensitiviteit. Zo’n 20 jaar geleden introduceerde de Amerikaanse onderzoekster Elaine Aron het begrip HSP, Highly Sensitive Person. In die initiële onderzoeken zat een negatieve vertekening omdat het vooral ging over HSP’s die last hadden van hun hoogsensitiviteit. Hooggevoeligheid werd daardoor een intrinsiek kenmerk van HSP. Latere onderzoeken door Prof. Elke Van Hoof en collega’s hebben aangetoond dat hooggevoeligheid een mogelijk maar niet noodzakelijk gevolg is van hoogsensitiviteit. Je kan m.a.w. ook hoogsensitief zijn zonder hooggevoelig te zijn.
Daar komt nog bij dat het Engelse ‘sensitive’ naar het Nederlands vertaald kan worden als sensitief of gevoelig. Volgens het woordenboek zijn sensitief en gevoelig synoniemen. In gewone spreektaal is dat misschien zo. Binnen de psychologische context is er echter een verschil en gaat sensitiviteit specifiek over gevoel tengevolge van zintuiglijke ervaringen, terwijl het begrip gevoel een ruimere inhoud heeft. Als je bijvoorbeeld wordt overvallen door een gevoel van heimwee, valt dit onder gevoeligheid maar niet onder sensitiviteit.
Begin februari 2018 heb ik vernomen dat een groep van HSP Professionals in Nederland de 2 begrippen weer als synoniemen zullen gebruiken. In België blijft het onderscheid voorlopig wel behouden. Wat wel absoluut zo is en blijft, is het feit dat er een verschil is tussen de aangeboren persoonlijkheidseigenschap hoogsensitiviteit en de (over)emotionele reactie die kan voorkomen bij HSP’s maar ook bij andere mensen na trauma, burn-out of bij bepaalde psychische aandoeningen. Dat wordt niet in twijfel getrokken. Het is hier een discussie over terminologie. In Nederland zullen ze vanaf nu voor deze reactie overgevoelig gebruiken ipv hooggevoelig, zoals je hier kan lezen.
Zelf heb ik lang gedacht dat ik wel sensitief maar niet hoogsensitief was omdat ik nauwelijks last had van hooggevoeligheid. Ik had onbewust strategieën ontwikkeld om er goed mee om te gaan. Tot ik in een residentiële opleiding uit mijn comfortzone gehaald werd en veel hooggevoeliger reageerde dan andere deelnemers. Daarna besefte ik dat ik wel degelijk hoogsensitief was.
Hoe omgaan met je hooggevoeligheid?
Als hooggevoelige reacties het gevolg zijn van psychische aandoeningen, laat je dan begeleiden door psychiaters, psychologen of therapeuten die gespecialiseerd zijn in de materie.
Onverwerkte trauma’s creëren stress. Verwerking van je trauma’s brengt innerlijke rust en daardoor verdwijnt de hooggevoeligheid. Happywork gebruikt hiervoor veilige methodes die snelle en blijvende resultaten opleveren.
Neem de alarmsignalen van je zenuwstelsel serieus. Burn-out voorkomen is beter dan genezen. Verminder de stressoren in je leven en leer ontspannen zodat je hooggevoelige reacties kunnen afnemen. Een KernTalentenanalyse helpt je ontdekken wat stress creëert en wat jou energie geeft, doet stralen van geluk.
Hoe omgaan met je hoogsensitiviteit?
Als je niet weet of je hoogsensitief bent, doe dan de gratis HSP-test. Als je een burn-out (gehad) hebt, herinner je dan hoe je was vóór de eerste symptomen van je burn-out en beantwoord van daaruit de vragen. Door een burn-out kan je namelijk hooggevoelig worden, wat niet hetzelfde is als aangeboren hoogsensitiviteit.
Wat kan je doen om ervoor te zorgen dat je hoogsensitiviteit een talent wordt ipv een last? Zelfzorg is even levensnoodzakelijk als eten en drinken voor HSP’s . Als je voldoende hersteltijd voorziet om stress af te bouwen, dan is hoogsensitiviteit een kracht. Dan zijn HSP’s sneller en accurater en hoeven ze geen last te hebben van hooggevoeligheid. Wanneer je niet voldoende hersteltijd inbouwt, raak je overprikkeld, stapelt de stress zich op tot chronische stress en ga je minder goed presteren. Die stress kan leiden tot burn-out of andere stressgerelateerde klachten zoals hooggevoeligheid. Zo wordt je hoogsensitiviteit een last.
Als hoogsensitief persoon wordt je sterker beïnvloed door de omgevingen waarin je vertoeft. Dit werkt niet alleen in de negatieve maar ook in de positieve zin! In positieve omgevingen floreren HSP’s net meer dan anderen! Zoek dus positieve omgevingen op.
Wil jij meer tips om goed voor jezelf te zorgen als HSP, zodat je burn-out kan voorkomen? Vraag het gratis e-boek ‘Van overleven naar je zielsmissie leven’ aan, hiernaast rechts of hieronder op mobiel apparaat.
Vind je dit interessant voor anderen? Deel het via de sociale media knoppen hieronder.