Het gekende geeft de meeste mensen een gevoel van veiligheid. Veranderingen leiden naar het ongekende, wat een risico inhoudt en gevoelens van onzekerheid, stress, angst, zelfs paniek kan oproepen.
Niet alleen negatieve veranderingen, ook positieve creëren stress. Zowel veranderingen waar we zelf voor kiezen, als veranderingen die ons overkomen, geven stress. Bij de meest stresserende levensgebeurtenissen vind je, naast overlijden van geliefden, ernstige ziekte, echtscheiding of ontslag, ook trouwen, van werk of school veranderen, of verhuizen.
Veranderingen bezorgen ons prikkels. Hoogsensitieve personen (HSPs) krijgen bij eenzelfde verandering meer prikkels binnen en verwerken die prikkels diepgaander dan minder sensitieve personen. Daardoor hebben HSPs sneller last van stress bij veranderingen. Prikkels bij veranderingen zijn niet louter negatief. Ze zorgen er ook voor dat we leren en ons ontwikkelen. Het model van comfort-, stretch- en stresszone legt dit mooi uit.
Model van comfortzone, stretchzone en stresszone
Comfortzone
Wij bevinden ons in onze comfortzone wanneer we doen wat we al kunnen, binnen een bekende context. In deze zone voelen we ons zelfverzekerd en op ons gemak. We leren weinig nieuws. In deze zone blijven, leidt tot stilstand, zelfs achteruitgang.
Stretch- of groeizone
Wanneer we onze grenzen verleggen, bevinden we ons in de stretchzone. We gaan iets doen wat we nog niet eerder gedaan hebben, of we doen een bekende taak in een nieuwe context. Een haalbare uitdaging die wel wat moeite kost. In deze zone hebben we lichte stress, maar we ervaren dit meestal als prettig. In de stretchzone leren we nieuwe kennis en vaardigheden. We groeien en ontwikkelen onszelf. Iedere stap in de stretchzone vergroot onze comfortzone doordat het nieuw geleerde na een tijd gekend is.
Stress- of paniekzone
We komen in de paniekzone wanneer we iets moeten doen wat te ver bij het bekende vandaan ligt. Ons zelfvertrouwen daalt. De stress is zo hoog dat het ons belemmert om iets nieuws te leren. Onze grenzen zijn overschreden, het was geen prettige ervaring. We slaan in paniek en blokkeren. We hebben geen zin meer om het nog eens te proberen en willen zo snel mogelijk terug naar de comfortzone.
Bij HSPs is de ring van de stretchzone smaller (zie afbeelding). Ze komen bij eenzelfde verandering sneller in de stresszone terecht dan niet-HSPs. HSPs krijgen meer prikkels binnen en verwerken die prikkels diepgaander dan minder sensitieve personen. Daardoor is het sneller teveel. Misschien herken je dit wel. Heb je je al eens afgevraagd waarom een ander wel met verschillende veranderingen tegelijk op een rustige manier kan omgaan terwijl dit jou niet lukt? En vind je dan van jezelf dat je dat ook zou moeten kunnen? Besef dat jij anders functioneert. Het heeft geen zin jezelf te forceren. Als je daardoor in de paniekzone terechtkomt, dan blokkeer je helemaal, trek je je terug in de gekende comfortzone en verandert er helemaal niets meer. Het is veel beter om jezelf te aanvaarden zoals je bent en veranderingen geleidelijk aan, stap voor stap, door te voeren.
Bijkomende uitdaging voor hoogsensitieve sensatiezoekers.
30% van de HSPs zijn sensatiezoekers. Zij hebben prikkels en uitdagingen net nodig om zich goed te voelen. Ze vervelen zich heel snel in de comfortzone. Omdat ze hoogsensitief zijn hebben zij ook behoefte aan rust en hersteltijd om al die prikkels te integreren. Het is vaak dansen op een slappe koord om het evenwicht te vinden tussen prikkels en rust.
Hoe kan je als HSP groeien zonder paniek? 7 tips.
Een mooie metafoor vind ik de natuur. In de natuur verandert alles constant. De seizoenen wisselen elkaar af. Bomen en struiken groeien, elk op hun tempo en volgens hun aard. Uit een eikel groeit een eik, een beukennootje wordt een beuk. De eik groeit traag, bamboe heel snel.
- Kies veranderingen die bij je passen. Veranderingen geven je sowieso prikkels en dus stress. Veranderingen die niet bij jou passen, geven veel meer stress. Als je in wezen een eik bent, probeer dan niet te groeien als een bamboe. Een KernTalentenanalyse geeft je zicht op jouw essentie of blauwdruk, op wat echt bij je past en wat niet. Het onthult jouw aard, jouw groeipotentieel, wat je energie en vreugde geeft, en wat je energie kost en stress geeft.
- Pak veranderingen één na één aan. Verwacht niet van jezelf dat je alles tegelijk moet veranderen, zoals niet-HSPs dat misschien wel kunnen. Een cliënte van me sloeg helemaal in paniek omdat er 3 grote veranderingen tegelijk in haar leven waren: ze werd zelfstandige in haar werk, ze ging een nieuw huis bouwen en verhuizen, en ze had net een jong hondje in huis gehaald.
- Deel grote veranderingen op in kleinere veranderingen. Grote veranderingen kunnen een berg lijken waar je niet over geraakt, waardoor je er helemaal niet aan begint. Dit doet me denken aan het raadseltje: ‘Hoe eet je een olifant?’ Het antwoord: hap per hap. Laat jezelf geleidelijk wennen aan de veranderingen. Wil je een nieuwe richting uit in je werk? Volg dan eerst een cursus in die richting. Begin dit als hobby of als vrijwilliger te doen. Is een directe overstap van werknemer naar zelfstandige in hoofdberoep een te grote stap? Werk dan deeltijds en start in bijberoep met je zelfstandige activiteit. Zorg voor voldoende maar niet te veel veranderingen zodat je blijft groeien maar niet in paniek raakt.
- Bereid veranderingen goed voor. Informeer je vooraf zodat je weet waaraan je begint en niet voor verrassingen komt te staan. Maak de planning niet te strak. Hou er rekening mee dat niet alles altijd volgens plan verloopt en dat je ook tijd en ruimte voor jezelf nodig hebt.
- Zorg goed voor jezelf bij veranderingen. Bouw voldoende hersteltijd in om de veranderingen te integreren en tot rust te komen. Verwacht niet teveel van jezelf – HSPs leggen lat nogal eens hoog. Denk niet:”Als een ander dat kan, moet ik dat ook aankunnen.” Besef dat jij anders in elkaar steekt en dat dit gevolgen heeft. Neem dit serieus, als je wil vermijden dat je er onderdoor gaat, bv een burn-out krijgt of ziek wordt.
- Laat je helpen. Dit kan praktisch zijn, maar ook op lichamelijk, mentaal of emotioneel vlak. Je kan je bv geregeld laten masseren, je laten begeleiden door een coach of psycholoog.
- Ontwikkel je zelfvertrouwen. HSPs hebben vaak last van faalangst door gebrek aan zelfvertrouwen. De angst om te mislukken kan zo groot zijn dat je helemaal niets onderneemt. Zo blijf je in je comfortzone zitten. Te lang in de comfortzone blijven houdt ook een risico in. Je groeit niet meer. Je staat stil en gaat zelfs achteruit omdat de wereld rondom jou wel blijft evolueren. Het wordt saai, je mist uitdaging en je begint je te vervelen. Zo kan je in een bore-out terechtkomen. De oorzaak is verschillend, maar de symptomen zijn vergelijkbaar met een burn-out. Coaching geeft je zelfvertrouwen een boost, zodat je je potentieel kan blijven ontwikkelen op een gelukkige en gezonde manier.
Wil jij inspiratie en oefeningen om je zielsmissie te realiseren? Vraag mijn gratis e-boek aan, door je naam en e-mailadres op te geven, hiernaast rechts of hieronder op mobiel apparaat.
Vind je dit artikel interessant voor anderen? Deel het via de sociale mediaknoppen hieronder.